Słowo “patriarcha”, pochodzące z greki, wywodzi się od dwóch wyrazów: “patria” – rodzina i “archos” – władca. Można to zatem przetłumaczyć jako “głowa rodu”, ale czasem używa się także słowa “praojciec”. Obydwa te słowa trafnie opisują patriarchów biblijnych, o których jest dzisiejszy post. Byli oni praojcami narodu izraelskiego i przywódcami rodzin, z których ten naród powstał. Ich przywództwo opierało się na porozumieniu z Bogiem Jahwe – poprzez nich On kierował życiem ich rodzin i złożył im wielkie obietnice na przyszłość. W ścisłym znaczeniu patriarchów było trzech: Abraham, Izaak i Jakub, ale w szerokim sensie czas patriarchów zaczął się już po potopie, od Noego. Rozważymy zatem sylwetki tych czterech “mężów Bożych”.
NOEPierwszą rzeczą, jakiej dowiadujemy się o Noem jest to, że “znalazł łaskę w oczach PANA”, ponieważ “chodził z Bogiem” (1 Moj. 6:8,9; cytaty według UBG). Wyróżniało go to na tle ludzkości żyjącej przed potopem, która zdegenerowała się do tego stopnia, że Bóg nie mógł jej pozwolić na dalsze życie. Noe jednak był człowiekiem dobrym i sprawiedliwym, a do tego cierpliwym, pracowitym, posłusznym i wierzącym Bogu. Odpowiedział na Jego wezwanie, aby zbudować arkę i w ten sposób uratować swoją rodzinę oraz dać nowy początek populacji na ziemi – stając się przez to praojcem wszystkich po nim żyjących. Był też ostatnim człowiekiem, który przeżył ponad 900 lat, a dokładnie 950. Apostoł Paweł w Żyd. 11:7 tak o nim napisał: 
“Przez wiarę Noe, ostrzeżony przez Boga o tym, czego jeszcze nie widziano, kierowany bojaźnią zbudował arkę, aby ocalić swój dom. Przez nią też potępił świat i stał się dziedzicem sprawiedliwości, która jest z wiary”.
“Przez wiarę Noe, ostrzeżony przez Boga o tym, czego jeszcze nie widziano, kierowany bojaźnią zbudował arkę, aby ocalić swój dom. Przez nią też potępił świat i stał się dziedzicem sprawiedliwości, która jest z wiary”.
ABRAHAMDziesięć pokoleń po Noem urodził się Abram (takie było jego pierwotne imię). Jego ojcem był Terach, żoną Sara, bratankiem Lot, a cała rodzina mieszkała w Ur Chaldejskim. Pewnego dnia, podobnie jak Noe, usłyszał wezwanie Boga, aby uczynić coś, czego nie planował: “Opuść swoją ziemię i swoją rodzinę i idź do ziemi, którą ci wskażę” (Dz. Ap.7:3). Abram posłuchał tego wezwania i udał się do Charanu, a potem w kierunku obiecanego Kanaanu. Apostoł Paweł tak wyraził uznanie dla jego decyzji: “Przez wiarę Abraham, gdy został wezwany, aby pójść na miejsce, które miał wziąć w dziedzictwo, usłuchał i wyszedł, nie wiedząc, dokąd idzie” (Żyd. 11:8). Następnie, mając już sto lat, otrzymał od Boga kolejną obietnicę: będziesz miał syna i wielu potomków. Bóg zmienił wtedy jego imię na Abraham – ojciec wielu. Człowiek ten ponownie zaufał Bogu i rzeczywiście narodził się najpierw Ismael, a potem Izaak – prawowity dziedzic. Kilkanaście lat później Bóg poddał próbie wierność Abrahama – polecił mu złożyć tego wyczekanego syna w ofierze. I Abraham ponownie nie zawiódł, okazując ufność w działanie Boga. Apostoł Paweł tak opisuje jego postawę: “Przez wiarę Abraham, wystawiony na próbę, ofiarował Izaaka. On, który otrzymał obietnicę, złożył w ofierze jednorodzonego syna; […] Uważał, że Bóg może nawet wskrzesić z martwych, skąd go też otrzymał na podobieństwo zmartwychwstania” (Żyd. 11:17,19). W nagrodę za ten dowód wierności (który nade wszystko symbolizuje ofiarę, jaką poniósł Bóg, gdy umarł Jego syn Jezus) Bóg złożył mu najważniejszą obietnicę, zapisaną w 1 Moj. 22:16-18: “Przysiągłem na siebie samego, mówi PAN: Ponieważ to uczyniłeś i nie odmówiłeś mi swego syna, twego jedynego; Błogosławiąc, będę ci błogosławić, a rozmnażając, rozmnożę twoje potomstwo jak gwiazdy na niebie i jak piasek na brzegu morza; a twoje potomstwo odziedziczy bramy swoich nieprzyjaciół. I w twoim potomstwie będą błogosławione wszystkie narody ziemi, dlatego że posłuchałeś mojego głosu”. Po tych wydarzeniach Abraham przeżył jeszcze długie lata w powodzeniu. Umarł mając 175 lat, “w dobrej starości, podeszły w latach i syty życia” (1 Moj. 25:7,8).
“Opuść swoją ziemię i swoją rodzinę i idź do ziemi, którą ci wskażę” (Dz. Ap.7:3). Abram posłuchał tego wezwania i udał się do Charanu, a potem w kierunku obiecanego Kanaanu. Apostoł Paweł tak wyraził uznanie dla jego decyzji: “Przez wiarę Abraham, gdy został wezwany, aby pójść na miejsce, które miał wziąć w dziedzictwo, usłuchał i wyszedł, nie wiedząc, dokąd idzie” (Żyd. 11:8). Następnie, mając już sto lat, otrzymał od Boga kolejną obietnicę: będziesz miał syna i wielu potomków. Bóg zmienił wtedy jego imię na Abraham – ojciec wielu. Człowiek ten ponownie zaufał Bogu i rzeczywiście narodził się najpierw Ismael, a potem Izaak – prawowity dziedzic. Kilkanaście lat później Bóg poddał próbie wierność Abrahama – polecił mu złożyć tego wyczekanego syna w ofierze. I Abraham ponownie nie zawiódł, okazując ufność w działanie Boga. Apostoł Paweł tak opisuje jego postawę: “Przez wiarę Abraham, wystawiony na próbę, ofiarował Izaaka. On, który otrzymał obietnicę, złożył w ofierze jednorodzonego syna; […] Uważał, że Bóg może nawet wskrzesić z martwych, skąd go też otrzymał na podobieństwo zmartwychwstania” (Żyd. 11:17,19). W nagrodę za ten dowód wierności (który nade wszystko symbolizuje ofiarę, jaką poniósł Bóg, gdy umarł Jego syn Jezus) Bóg złożył mu najważniejszą obietnicę, zapisaną w 1 Moj. 22:16-18: “Przysiągłem na siebie samego, mówi PAN: Ponieważ to uczyniłeś i nie odmówiłeś mi swego syna, twego jedynego; Błogosławiąc, będę ci błogosławić, a rozmnażając, rozmnożę twoje potomstwo jak gwiazdy na niebie i jak piasek na brzegu morza; a twoje potomstwo odziedziczy bramy swoich nieprzyjaciół. I w twoim potomstwie będą błogosławione wszystkie narody ziemi, dlatego że posłuchałeś mojego głosu”. Po tych wydarzeniach Abraham przeżył jeszcze długie lata w powodzeniu. Umarł mając 175 lat, “w dobrej starości, podeszły w latach i syty życia” (1 Moj. 25:7,8).
IZAAKIzaak nie był pierwszym synem Abrahama, ale pierwszym prawowitym potomkiem, synem także Sary, żony Abrahama. Jego narodziny były wyjątkowe, ponieważ Sara miała już wtedy 90 lat i nigdy wcześniej nie miała dzieci. Bóg jednak obiecał Abrahamowi i Sarze potomka, a potem sprawił, że on rzeczywiście pojawił się na świecie. Z pewnością był ukochanym dzieckiem, “oczkiem w głowie” i dumą swoich rodziców. Zamiast jednak go to zepsuć, wzmacniało jego zaufanie i posłuszeństwo. Gdy Abraham zabrał go na górę, by złożyć w ofierze, pokornie poddał się woli ojca i woli Boga i został za to wynagrodzony. Bóg czuwał nad nim do końca jego życia. Nadzorował znalezienie najlepszej żony dla niego i tę, którą mu wybrał – Rebekę – Izaak bardzo pokochał. Urodziły im się bliźnięta – Ezaw i Jakub. Bóg sprawił także, że Izaakowi powodziło się materialnie i żył w pokoju z innymi narodami. Stał się założycielem miejscowości Beer Szewa, która obecnie jest dużym miastem. Pod koniec swojego życia na skutek podstępu Rebeki Izaak pobłogosławił jako pierworodnego syna Jakuba zamiast Ezawa. Uznał jednak, że było to wolą Boga – i nie pomylił się, bowiem to Jakub miał stać się kolejnym patriarchą i początkiem narodu Izraela. Izaak natomiast przeżył 180 lat, podobnie jak jego ojciec, “stary i syty dni” (1 Moj. 35:28,29).
JAKUBCzytając dzieje Jakuba, można początkowo odnieść wrażenie, że jego postępowanie z Ezawem było niesprawiedliwe i podstępne. Musimy jednak pamiętać, że Biblia nie opisuje dokładnie wszystkich okoliczności, w jakich to nastąpiło. Sugeruje jednak, że to Ezaw pierwszy nie miał właściwej postawy i w pewnym sensie późniejsze wydarzenia były tego konsekwencją. Po pierwsze, poślubił kobiety z obcego narodu, które były utrapieniem dla jego rodziców, a po drugie, zlekceważył swoje pierworództwo, sprzedając je za miskę przysłowiowej odtąd soczewicy. Najważniejsze jednak jest to, że planem Boga od samego początku było skupienie się na Jakubie – to w nim upatrzył On przyszłego ojca “dwunastu pokoleń Izraela”. Myśl tę potwierdza znów Apostoł Paweł w Żyd. 11:20: “Przez wiarę Izaak pobłogosławił Jakuba i Ezawa odnośnie tego, co miało nastąpić”. Wyjątkowe przeznaczenie Jakuba Bóg wskazał mu także w formie snu, w którym powtórzył mu obietnicę złożoną wcześniej Abrahamowi (1 Moj. 28:13-15). Dalsze lata Jakuba były dla niego trudne. Najpierw w poszukiwaniu żony udał się do swego wuja Labana, a ten oszukał go, zmuszając przez kilkanaście lat do pracy dla siebie. Miał dwie żony – Leę i Rachelę – i urodziło mu się dwunastu synów. Niestety jego ukochana żona Rachela umarła, wydając na świat najmłodszego syna Beniamina. Wcześniej jednak nastąpiły i dobre rzeczy – zabrał swój pokaźny dobytek, powrócił do domu ojca i pogodził się z Ezawem. Otrzymał też od Boga kolejne zapewnienie błogosławieństwa, a wraz z nim nowe imię – Izrael, które znaczy “Bóg zwycięża”. Później jednak Jakub musiał zmagać się z kolejnymi doświadczeniami – najpierw ze stratą syna Józefa, którego bracia sprzedali do Egiptu, a następnie z klęską głodu, który nastał w ziemi. Musiały to dla niego być trudne lata, w czasie których bardzo często odczuwał smutek. Na szczęście nie był to jeszcze koniec – Bóg przygotował Józefa w Egipcie do ocalenia swojej rodziny, pojednania z braćmi i ponownego spotkania z ojcem. Jak wielka musiała być radość starego człowieka w tym momencie! Biblia przytacza jego słowa: “Mogę już umrzeć, skoro ujrzałem twoją twarz, że jeszcze żyjesz” (1 Moj. 26:30). Przeżył jednak jeszcze kolejne 17 lat, a razem 147. Apostoł Paweł tak opisuje ostatnie chwile jego życia: “Przez wiarę Jakub, umierając, pobłogosławił każdego z synów Józefa i pokłonił się, wsparty o wierzchołek swojej laski” (Żyd. 11:21). I w ten sposób nastąpił koniec czasu patriarchów oraz początek nowego etapu…
“Przez wiarę Izaak pobłogosławił Jakuba i Ezawa odnośnie tego, co miało nastąpić”. Wyjątkowe przeznaczenie Jakuba Bóg wskazał mu także w formie snu, w którym powtórzył mu obietnicę złożoną wcześniej Abrahamowi (1 Moj. 28:13-15). Dalsze lata Jakuba były dla niego trudne. Najpierw w poszukiwaniu żony udał się do swego wuja Labana, a ten oszukał go, zmuszając przez kilkanaście lat do pracy dla siebie. Miał dwie żony – Leę i Rachelę – i urodziło mu się dwunastu synów. Niestety jego ukochana żona Rachela umarła, wydając na świat najmłodszego syna Beniamina. Wcześniej jednak nastąpiły i dobre rzeczy – zabrał swój pokaźny dobytek, powrócił do domu ojca i pogodził się z Ezawem. Otrzymał też od Boga kolejne zapewnienie błogosławieństwa, a wraz z nim nowe imię – Izrael, które znaczy “Bóg zwycięża”. Później jednak Jakub musiał zmagać się z kolejnymi doświadczeniami – najpierw ze stratą syna Józefa, którego bracia sprzedali do Egiptu, a następnie z klęską głodu, który nastał w ziemi. Musiały to dla niego być trudne lata, w czasie których bardzo często odczuwał smutek. Na szczęście nie był to jeszcze koniec – Bóg przygotował Józefa w Egipcie do ocalenia swojej rodziny, pojednania z braćmi i ponownego spotkania z ojcem. Jak wielka musiała być radość starego człowieka w tym momencie! Biblia przytacza jego słowa: “Mogę już umrzeć, skoro ujrzałem twoją twarz, że jeszcze żyjesz” (1 Moj. 26:30). Przeżył jednak jeszcze kolejne 17 lat, a razem 147. Apostoł Paweł tak opisuje ostatnie chwile jego życia: “Przez wiarę Jakub, umierając, pobłogosławił każdego z synów Józefa i pokłonił się, wsparty o wierzchołek swojej laski” (Żyd. 11:21). I w ten sposób nastąpił koniec czasu patriarchów oraz początek nowego etapu…* autor obrazu: Vincenzo Gemito
